Het Rokin in het hartje van Amsterdam is in transitie. De gemeente wil de bekende winkelstraat zijn vroegere grandeur teruggeven en tegelijkertijd toerusten op de verwachtingen en wensen van haar gebruikers in de 21e eeuw. Daartoe worden de openbare ruimte van het Rokinkwartier heringericht en diverse bestaande panden, doorgaans met een kantoorfunctie, omgevormd tot multifunctionele gebouwen in een mix van retail, horeca en woningen. In het toekomstbeeld van een als vanouds florerend winkelgebied passen de nieuwe warenhuizen van het Canadese warenconcern Hudson’s Bay aan het Rokin 21 en 49.
De sloop van het voormalige Fortis-hoofdkantoor op deze plek had de weg vrij gemaakt voor de bouw (sinds februari 2015) van de twee warenhuizen, die gezamenlijk goed zijn voor zo’n 12.000 m2 winkelruimte. Een gebouw telt zes bouwlagen, de ander is zevenlaags.
Beide gebouwen zijn in opdracht van de Ivy Group ontworpen door Rijnboutt. Het ontwerp is geïnspireerd op de karakteristieke warenhuisarchitectuur van het laatste kwart van de 19e en de eerste jaren van de 20e eeuw. Hiervan is het Maison de Bonneterie aan het Rokin een bestaande exponent.
Rijnboutt’s ontwerp vindt aansluiting op deze traditie, maar evenzeer op het lokale stedenbouwkundige beeld via brede en rijzige volumes met een mondain en open exterieur aan het Rokin en meer bescheiden en gesloten gevels aan het achterliggende De Nes. Baksteen en natuursteen zijn de bijpassende bekledingsmaterialen.
Aan de Rokin-zijde treedt een van de gebouwen naar buiten door een gevelopbouw met hoge erkers met gebogen glas en hoge beglaasde tourniquets bij de entrees. De ‘klassieke’ bekroning van dit warenhuis (Rokin 49) is een halfronde overkapping met grote ruitvormige raampartijen. Onder de transparante kap komt een brasserie die de bezoekers trakteert op een panoramisch uitzicht over Amsterdam. In contrast hiermee (maar wel weer typisch eind 19e eeuws) is het dak van het naburige pand (Rokin 21): een hoge, getrapte vorm met schuine zijden, dicht gemaakt met zinken leien.
Onder aanvoering van aannemer Van Wijnen is eind 2014 begonnen met de sloop van het bestaande bankkantoor, in februari 2015 gevolgd door de nieuwbouw. De kelderbak van het oude gebouw fungeert hierbij als fundament voor het nieuwe gebouwenduo. De bouwlocatie was krap, met weinig opslagruimte en niet eenvoudig bereikbaar door de ligging middenin in de stad. Bovendien ligt het ondergrondse metrostation Rokin direct naast bouwterrein en loopt de verbinding met het station over het bouwterrein heen.
Om de uitvoering dan toch snel en efficiënt te laten verlopen, zijn vrijwel uitsluitend geprefabriceerde elementen toegepast. De elementen zijn ‘just in time’ per vrachtwagen geleverd, gelost, ingehesen en gemonteerd, conform de LEAN-planning van de aannemer. Slechts één vaste en één mobiele kraan waren op locatie beschikbaar, aangevuld met steigers in de steeg aan de achterzijde.
De wanden en vloeren van de beide gebouwen zijn van prefab beton. De hoofddraagconstructies van staal, omdat hiermee de gevraagde forse vrije vloeroverspanningen en netto-verdiepinghoogten haalbaar zijn. Hierdoor wordt elke vierkante en kubieke meter van de toch dure winkelruimte aan het Rokin optimaal benut. De hoogtewinst op de verdiepingen is vooral geboekt dankzij de compacte vloerconstructie van kanaalplaatvloeren op geïntegreerde stalen hoedliggers (THQ). Door de geïntegreerde ligger blijven de onderkanten van de vloer (de plafonds van de verdiepingen) vlak.
Een staalconstructie van kokerliggers en zo’n 100 diagonale schoren van HEA-profielen. Deze constructies zorgen ervoor dat de bestaande kelderwanden overeind blijven tegen de gronddruk en de verkeersbelasting van bovenaf.
De halfronde overkapping van Rokin 49 bestaat uit een staalconstructie van gebogen profielen waarop in totaal 423 ruitvormige glas- en stalen sandwichpanelen zijn aangebracht. De panelen aan de onderzijde zijn grotendeels van warm gebogen isolatieglas, vervat in enkele kaders van sandwichpaneel. Hoe hoger in de kap, hoe minder glas en hoe meer sandwichpaneel. Bovenin is de kap geheel met sandwichpanelen gesloten.
Om tijdens de uitvoering niets aan het toeval over te laten, zijn de beide gebouwen vooraf volledig ‘as build’ uitgewerkt in 3D-BIM-modellen. Het BIM-model van de gehele, 600 ton zware staalconstructie kreeg zijn beslag na bijna een jaar lang intensief engineeren, in nauwe samenwerking met de gemeente, Van Wijnen, constructeur IMd Raadgevende Ingenieurs en Siem Steur Staalconstructies.
Locatie: Rokin 21 en 49, Amsterdam • Omvang: 12.000 m2 • Opening: begin 2017 • Oplevering: november 2016 • Start bouw: februari 2015 • Opdracht: Ivy Group • Architectuur: Rijnboutt • Constructief ontwerp: IMd Raadgevende Ingenieurs • Hoofduitvoering: Van Wijnen • Staalconstructies: Siem Steur Staalconstructies • Gevels overkapping: Octatube en Colpro • Afbeeldingen: Kees Hummel en Rijnboutt, Siem Steur Staalconstructies • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), november 2016