De Radartoren op de Tweede Maasvlakte is verantwoordelijk voor een behouden doortocht van zeeschepen naar de Rotterdamse haven en viceversa. Op functionaliteit dient de toren uiteraard de hoogste scores te halen. Maar ook de ‘looks’ mogen er zijn. Naar ontwerp van Syb van Breda & Co architects fungeert de toren tevens als een landmark die het uitstrekte havengebied sterkt in het vervullen van een belangrijke nevenfunctie: toerisme en recreatie.
Het 70 m hoge bouwwerk dient als opvolger van de bestaande radartoren. Deze toren uit 1974 had het einde van zijn bouwtechnische levensduur bereikt. Bovendien waren rondom de oudbouw steeds meer hoge hallen en kranen verschenen, waardoor de toren niet meer voldoende radardekking kon bieden. De vervanger overkomt dat niet: hij staat in de zeewering aan de rand van de Maasvlakte, met de andere bebouwing op gepaste afstand.
Voor zo’n 30.000 zeeschepen per jaar vormt de radartoren het eerste contact met de haven van Rotterdam. De toren pikt het signaal van de schepen op en geeft ze het adres van hun ligplaats. Via een serie kleinere radarattenties worden de schepen vervolgens naar hun bestemming begeleid. Naast het radarsysteem beschikt de toren tevens over marifoonapparatuur voor communicatie met de scheepvaart. Via een straalverbinding verzorgt de toren de datacommunicatie met Lichteiland Goeree. Bovendien werkt de toren als lichtbaken voor de schepen die het Yangtze-kanaal bevaren. Deze 600 m brede en 20 m diepe waterweg maakt de Maasvlakte en de havens toegankelijk voor grote containerschepen.
Functionaliteit stond voorop in de uitvraag van Havenbedrijf Rotterdam (Port of Rotterdam). Het Havenbedrijf is niet alleen opdrachtgever voor de bouw (samen met Rijkswaterstaat), maar tevens belast met het beheer en onderhoud. Daarom moesten aanbieders antwoord geven op functionele vragen als: ‘wat moet de reikwijdte van de radar zijn en daarmee de hoogte van de toren; hoe zijn de voorzieningen in de toren bereikbaar, komt er een lift of een trap in; wordt voorzien in een noodstroomaggregaat?
Bij de aanbesteding is een life cycle costing benadering gehanteerd, waarbij ook de kosten van onderhoud en eventuele ontmanteling van de toren zijn meegewogen. Verder is gevraagd om een zorgvuldige inpassing: de toren mag de zeewering beslist niet verzwakken.
Gesteund door ABT en Royal HaskoningDHV hebben de twee opdrachtgevers vier aanbiedingen tegen het licht gehouden. In januari 2017 is de design&construct-opdracht gegund aan een consortium met Hollandia Infra als hoofdaannemer en engineer, CIG, Istimewa, Servicis, PT Structural als constructeur en Syb van Breda & Co als architect.
Het winnend ontwerp heeft voorzien in een slanke, stalen toren van 70 m hoog in de vorm van een zandloper. Vanaf de stevige voet op de zeewering loopt de slanke schacht tot halverwege de hoogte naar binnen om daarna weer uit te lopen naar de top. De top is vanaf het maaiveld bereikbaar via een vaste spiraaltrap en een lift en biedt plaats aan de technische ruimte en de bijbehorende klimaatinstallatie, de VHF-antennes en helemaal bovenin de radar met een balkon voor onderhoud en (de)montage. De drie straalzenders zijn in het bovenste deel van de schacht ondergebracht.
De slanke taille van de schacht staat symbool voor het minimale materiaalgebruik in het project. Met een draagconstructie en afwerking in staal is de toren slank en licht, snel te bouwen en tezijnertijd bovendien 100% herbruikbaar of recyclebaar. De wanden zijn opgebouwd uit 3D-gekromde, weervaststalen platen met minimale wanddikten. De platen zijn zelfdragend en dragen bij aan de algehele stabiliteit en stijfheid van de toren.
De toren rust op een stalen paalfundering. De palen zijn de bodem ingeschroefd tot op de harde zandlaag onder het dijklichaam. Onder het maaiveld zijn ze onderling verbonden via een stalen frame. Aan dit frame is de torenconstructie met voorspanboutverbindingen vastgemaakt. De krachten uit de toren worden direct naar de harde zandlaag afgevoerd, zonder zettingen van de dijk te beïnvloeden.
Alle staalconstructies zijn geprefabriceerd en als hijsklare componenten op de bouwlocatie afgeleverd. Ook lift, trap, aggregaten, kabeltracés en andere interieurelementen zijn zoveel mogelijk in de fabriek vervaardigd en op locatie in één keer in de toren geplaatst.
Locatie: Prinses Maximaweg 845 - Rotterdam, Rotterdam • Oplevering: eind 2018 • Opdracht: Havenbedrijf Rotterdam • Architectuur: Syb van Breda & Co architects • Constructief ontwerp: PT Structural • Uitvoering en staalconstructies: Hollandia Infra • Impressies: Syb van Breda & Co architects • Foto’s: Hollandia Infra en Danny Cornelissen • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal, juli 2020)