Precies op de plek van het voormalige ADO Den Haag-stadion verrijst Sportcampus Zuiderpark. Per juni 2017 vormt dit complex het hofstedelijke mekka voor topsport, breedtesport, sportonderwijs en sportonderzoek. Het architectonisch ontwerp komt van FaulknerBrowns Architects uit Engeland.
De sportcampus voorziet in een topsporthal van 30.000 m2 met 3.500 zitplaatsen, een beachsporthal, een turnhal, een dubbele, opsplitsbare breedtesporthal, een zaal voor zelfverdedigingssporten (een zogeheten dojo), een danszaal, vier gymzalen en 21 college-, instructie en practicumruimten.
Met dit programma biedt de campus alle ruimte aan wedstrijden en trainingen van lokale, regionale en landelijke sportverenigingen, waaronder het Beachvolleybal Team Nederland en het Regionaal Zaalvoetbal Trainingscentrum van de KNVB.
In de campus is het sportonderwijs vertegenwoordigd door enkele onderdelen van de School voor Lifestyle, Sport en Bewegen van het ROC Mondriaan (met zo’n 200 studenten) en de opleidingen Sportmanagement en Leraar Lichamelijke Opvoeding (HALO, circa 1.150 studenten) van de Haagse Hogeschool. De beide onderwijsinstellingen beschikken hier eveneens over leslokalen, instructieruimten en een ‘gymzaal van de toekomst’ die dient voor onderzoek naar sport en beweging. Alle faciliteiten van de campus zijn ook inzetbaar voor sportieve evenementen en recreatie door de inwoners van Den Haag, vooral in de avonduren en het weekend.
De verschillende gebruikers delen zoveel mogelijk de verschillende ruimten en voorzieningen en op bepaalde plekken liggen de functies door elkaar. Wel is een duidelijke scheiding aangehouden tussen de sporters en het publiek. De sportfaciliteiten op de begane grond, met de hallen in efficiënte rijen naast elkaar, en de dojo en danszaal op de verdieping zijn voorbehouden aan de sporters. De bezoekers worden via trappen direct naar de tribunes geleid. De onderwijsfuncties zijn over beide bouwlagen verspreid. Ze liggen voornamelijk aan de entreezijde. De gemeente is officieel eigenaar van de sportfaciliteiten, zo’n tweederde deel van het complex.
Om het hoofdthema van de campus – beweging – kracht bij te zetten, drapeerde FaulknerBrowns rondom de verdiepingen van het complex een dynamisch ‘lint’, als referentie aan het veelgebruikte attribuut bij het turnen. De dubbelgekromde gevelconstructie is bekleed met losanges van gepolijst roestvast staal. Zo’n 11.000 van deze gevelpanelen zijn verspringend gemonteerd binnen zuiver verticale voegen, in een ‘Ribbon’.
Vanwege de verlopende onder- en bovenranden van de gevel, de uitkragingen en verschillende schuinstanden én de variabele hellingshoek van het dakvlak leek de inzet van 11.000 unieke panelen onvermijdelijk. Op elke plek in de gevel zou een paneel met eigen vorm moeten komen. Met behulp van een parametrisch model is constructeur ABT tot een dusdanige optimalisatie van de gevelbekleding gekomen dat uiteindelijk slechts één type paneel van 3x0,6 m volstaat om het patroon van de Ribbon overal door te zetten. Het voegwerk vangt de afwijkingen in toleranties op. Bij de hoofdentree ‘klapt’ het lint om naar het dak waardoor ruimte ontstaat voor de glasgevels van de gebouwplint.
Sportcampus Zuiderpark telt in totaal 33.000 m2 bvo bij een begane-grondvloer van 200x150 m. Dit grondvlak is opgedeeld in drie verschillende zones, alle drie onder één dak van ruim 20.000 m2. Door alle grote hallen op een rij naast elkaar te plaatsen, is de dakoverspanning overal gelijk gebleven: 56 m. Vanaf de hoofdentree loopt het dak geleidelijk op richting de sportveldzijde, tot een maximumhoogte van 25 m. Hierdoor past de campus als vanzelfsprekend in zijn parkomgeving. De ‘groene’ inpassing wordt versterkt door de mos-sedum bedekking van het dak.
Voor het dak ontwierp ABT een constructie van stalen vakwerken (voor de grote overspanningen), gecombineerd met IPE- en HE-liggers. Aan deze dakconstructie kunnen alle installaties, de sportvoorzieningen en de flexibele scheidingswanden hangen. Om te besparen op kilo’s constructiestaal, heeft ABT de vorm van de vakwerken geoptimaliseerd. Per constructiedeel verdelen windliggers de krachten uit wind en scheefstand over de stabiliserende elementen. Daarnaast is het stramien zó gekozen dat gordingen voor het dragen van de stalen dakplaten achterwege blijven.
De verdiepingvloeren zijn uitgevoerd als kanaalplaatvloeren op stalen liggers (Gerberliggers). Het casco is compleet met kokerkolommen op een begane-grondvloer van geïsoleerde breedplaten met een in het werk gestorte druklaag. De fundering is van prefab-beton.
Met zijn geprefabriceerde en materiaalextensieve staalconstructie, vlot geassembleerd, zonder bouwafval en met weinig transportbewegingen en omgevingshinder, is Sportcampus Zuiderpark eigenlijk al tijdens de bouw duurzaam. Op advies van ZRi en Deerns Nederland wordt in een duurzame gebruiksfase voorzien via eigen energieopwekking uit zonnepanelen op het dak, aangevuld met zonnecollectoren voor verwarming van het douchewater. Het groene sedum, dat zo'n driekwart van het dakvlak bedekt, zorgt voor warmteregulatie.
Dit energetische dak is aangevuld met een verwarmings- en koelsysteem voor grondwater door gebruik van twee putten die op verschillende dieptes zijn uitgegraven. Bij vraag naar koeling, zoals in de zomer, wordt het grondwater van de ondiepere 'koude' waterput opgepompt en via een warmtewisselaar naar het gebouw getransporteerd. Door deze energie-overdracht wordt het water opgewarmd en teruggevoerd naar de dieper gelegen 'warmwaterput'. Op koudere dagen, bij behoefte aan warmte, functioneert het systeem omgekeerd.
Verder is voorzien in lage-temperatuur vloerverwarming, gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning, led-verlichting met aanwezigheidsregeling en waterbesparende voorzieningen zoals zuinige kranen en spoelonderbreking. En de goed geïsoleerde 'huid' van de campus draagt bij aan minimaal energieverlies.
Met dit pakket aan installatietechnische en bouwkundige maatregelen is de campus straks CO2-neutraal, passend bij de ambitie van de gemeente Den Haag om in 2040 een klimaatneutrale gemeente te zijn.
Locatie: Zuiderpark, Den Haag • Start bouw: maart 2015 • Oplevering: april 2017 • Opening: juni 2017 • Omvang: 33.000 m2• Opdracht: Gemeente Den Haag, De Haagse Hogeschool en ROC Mondriaan • Directie/toezicht: Alphaplan • Architectuur: FaulknerBrowns Architects • Geotechnisch ontwerp, constructief ontwerp en bouwkundige ontwerpcoördinatie en -uitwerking: ABT Delft • Hoofduitvoering: TeamSportZuiderpark v.o.f.: Ballast Nedam en Kuijpers Installatie • Staalconstructies: Oostingh Staalbouw i.s.m. Hutten Metaal • Advies bouwfysica en brandveiligheid: ZRi • Advies installatietechniek: Deerns Nederland • Gevels: Metal Cladding Systems en Bijlbouw • Video’s: Sportcampus – Animatie, Gemeente Den Haag, YouTube; Sportcampus – Final Draft 3D (PlusNewMedia Projects, Vimeo), Final Timelapse Sportcampus Zuiderpark (Gemeente Den Haag) • Afbeeldingen: FaulknerBrowns Architects, ABT, Gemeente Den Haag, Remco Hagenees, Arend Dolsma, Scagliola Brakkee, Arjen Schmitz en Hufton Crow • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), juni 2017, rev. maart 2018