In het kader van de Brexit heeft het Europees Medicijn Agentschap (EMA) haar zetel in Londen ‘in no time’ kunnen verruilen voor een vestiging op EU-grondgebied. Op de Zuidas in Amsterdam is voor deze Europese organisatie binnen 1,5 jaar een 81 m hoge kantoortoren opgetrokken.
Al bij opdrachtverlening – in maart 2018 – viel over de opleveringdatum niet te twisten: 15 november 2019. Daarom zijn in dit hoogbouwproject alle pijlen gericht op zo snel mogelijk bouwen met geprefabriceerde elementen: maatvast, weersonafhankelijk én snel leverbaar aan de bouwplaats.
Voor de hoofddraagconstructie is gekozen voor een staalskelet met staalplaat-betonvloeren rond een stabiliteitskern van gestort beton. De staalplaten zijn eerst via deuvels op de stalen liggers vastgelast en vervolgens – net als de liggers – met lippen verankerd aan de betonnen kern. Daartoe zijn in de kern 4 cm dikke stalen ankerplaten meegestort, waarop haaks eindplaten zijn gelast. Na verankering van de vloerplaten zijn de wapeningsnetten aangebracht en het beton gestort. De totale vloerdikte komt op 16 cm. Integratie van installatietechniek in de vloeren is mogelijk dankzij de sparingen in de liggers. Hierdoorheen lopen de leidingen en (lucht)kanalen.
De stabiliteitskern is gemaakt met een glijbekisting. Dat kreeg de voorkeur boven klimbekisting of bouwen met prefab-betonnen onderdelen, om zo het aantal hijsbewegingen te minimaliseren.
De installaties zijn eveneens opgebouwd uit geprefabriceerde, vaak modulaire componenten. De installatiefase heeft bovendien eerder kunnen starten omdat de installatietechniek is voorzien op de vierde verdieping in plaats van in de top van de toren. Zodra de vierde verdieping klaar is, kunnen daarboven de ruwbouw en het verdere installatietechnisch werk parallel lopen. Het aanbrengen van de vloeren in het staalskelet en in de kern is gelijktijdig gebeurd. Daarna zijn vanaf de verdiepingvloeren de gevelelementen gemonteerd.
Ook in de programmering- en ontwerpfasen is flinke tijdwinst geboekt. Zo is het Rijksvastgoedbedrijf al met het voorontwerp en met de aanbesteding gestart, nog voordat de komst van EMA naar Amsterdam helemaal was beklonken. Direct na de gunning zijn scrumsessies belegd om de vertaling van de eisen in het voorlopig ontwerp nog eens gezamenlijk te controleren en (mede) daarmee discussies en tijdverlies in het verdere ontwerpproces te voorkomen. Door de verificatieplannen gefaseerd te accepteren, zijn bestellingen voor materialen en materieel eerder geplaatst en is de ruwbouw eerder begonnen.
De 81 m hoge EMA-toren telt 19 verdiepingen. Van het totale vloeroppervlakte van 39.000 m2 is zo’n 27.500 m2 toebedeeld aan kantoren. Het leeuwendeel hiervan is ingericht als open kantoortuin, maar per verdieping zijn ook individuele werkplekken en stilteruimten voorhanden. Zo’n 11.500 m2 is besteed aan zeven vergader- en congreszalen, ontsloten door foyer, receptie en restaurant. Exterieur en interieur van de toren passen bij een wetenschappelijke organisatie als EMA: rustig, regelmatig en rationeel. In contrast met deze strakke zakelijkheid staat het golvende groene lint dat vanaf het entreeplein via de daktuin en koffielounge en een 60 m hoge atriumwand omhoog slingert naar de top van de toren. De indoor-groenwand telt ruim 52.000 plantjes, geplaatst in een honderdtal stalen frames.
‘Excellent’ in BREEAM en een Bijna Energie Neutraal Gebouw (BENG) waren de concrete duurzaamheidsdoelen in het project. Om deze doelen te halen, wordt 50% van de energiebehoefte duurzaam opgewekt, onder andere via PV-panelen. Uit het oogpunt van spaarzaam en economisch energiegebruik maakt het gebouw gebruik van stadswarmte, individuele warmte- en kouderegeling en lichtsensoren met aanwezigheidsdetectie. Andere duurzame maatregelen zijn de ondergrondse opslag van regenwater voor hergebruik, een insectenhotel in de daktuin, nestkasten in de gevel en een grote fietsenstalling en OV-voorzieningen in de directe nabijheid om de gebruikers van het gebouw aan te moedigen de auto thuis te laten. Na oplevering ontfermen Heijmans en Van Dorp zich nog 20 jaar lang over het onderhoud van de EMA-toren.
Locatie: Domenico Scarlattilaan 6, Zuidas, Amsterdam • Omvang: 39.000 m2 • Oplevering: 15 november 2019 • Start afbouw: voorjaar 2019 • Voltooïng staalbouw (skelet en vloeren): juni 2019 • Start staalbouw: november 2018 • Start bouw: mei 2018 • Opdrachtverlening: maart 2018 • Opdracht: Rijksvastgoedbedrijf • Voorontwerp: Fokke van Dijk, Rijksvastgoedbedrijf • Uitwerkend architect: MVSA Architects • Constructief ontwerp: Van Rossum Raadgevende Ingenieurs • Hoofduitvoering: Bouwcombinatie EMA (Dura Vermeer en Heijmans), op basis van DBM • Interieurontwerp: Fokkema & Partners • Ontwerp terrein en tuinen: OKRA Landschapsarchitecten • Advies bouwfysica en brandveiligheid: DMGR • Installatieadvies: DWA • Installaties: SDR Elektrotechniek en Van Dorp • Staalconstructies: VBH VOF (Hollandia Structures, Fijnaart en Victor Buyck Construction) • Afbeeldingen: Rijksvastgoedbedrijf, Rob Acket, Corné Bastiaansen, Dura Vermeer, Bouwen met Staal • Meer info over constructief ontwerp en staalbouw: vakblad Bouwen met Staal 271 (oktober 2019), p. 22 t/m 25 • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), december 2019