Aan de Rijnhaven van de Rotterdamse Maas is het voormalige havengebouw Fenixloods I getransformeerd tot ‘hotspot’ voor horeca, retail, cultuur en creatie. Bovendien is bovenop de oudbouw uit de jaren ‘50 een compleet woongebouw met 212 loftappartementen neergezet, compleet met collectieve binnentuin op het dak van de loods.
Met de renovatie van de loods en toevoeging van het woonprogramma gaat bijna 45.000 m2 gemoeid. De transformatie is ontsprongen aan de ambitie van de gemeente Rotterdam om de wijk Katendrecht, direct achter de Fenixloods, om te vormen van achterstandswijk tot een gewilde ontmoetings- en vestigingsplaats.
De herstructurering van het gebied is zo’n tien jaar geleden gestart en heeft al duidelijk zijn beslag gekregen. Katendrecht staat inmiddels te boek als attractief uitgaansgebied. Het toevoegen van nieuwe woningen (en daarmee de komst van nieuwe bewoners) moet bijdragen aan de verdere verdichting, levendigheid en bedrijvigheid in de wijk. Maar tegelijkertijd dient het industriële erfgoed aan de Maas zoveel mogelijk behouden te blijven en ’t liefst te worden hergebruikt.
Deze beide uitgangspunten vormden de bouwstenen van het plan van Heijmans Vastgoed voor de herontwikkeling van Fenixloods I. Deze loods aan de Maas, gebouwd in de jaren ’50, was na het vertrek van de havenactiviteiten uit het gebied sinds de jaren ’80 in ongebruik geraakt. In overleg met de Dienst Stadsontwikkeling van de gemeente werd besloten om bovenop de loods een nieuw woonvolume te plaatsen.
Mei architects & planners heeft het herontwikkelingsplan uitgewerkt met een afgewogen renovatie van de loods, met behoud van de oorspronkelijke betonnen constructie en bouwkundige elementen. Het 125 m lange gebouw is geschikt gemaakt voor retail-, horeca-, culturele en creatieve functies die hun aanbod afstemmen op de bewoners en bezoekers van het aangrenzende Deliplein, aan de stadszijde van de loods.
In de loods zijn commerciële ruimten, een zogeheten cultuurcluster (voor circus- en dansactiviteiten), kadewoningen, verdiepte bergingen, een eenlaagse kelder en een openbare parkeergarage met fietsenstalling ondergebracht. Voor de garage is een deel van de kop van de loods gesloopt en vervolgens in de oude stijl herbouwd. De nieuwe constructies van parkeergarage en cultuurcluster zijn uitgevoerd in staal met staalplaat-betonvloeren. De stalen trappen in de passage zijn vrij (zonder kolommen) via ankers opgehangen aan de stalen liftkern.
Aan de zuidzijde (Veerlaan) zijn zes woonlagen op de loods gezet. Het aantal extra lagen is hier beperkt gehouden om goed aan te sluiten op de relatieve lage bebouwing van Katendrecht. Bovendien kan zo nog meer zonlicht op de binnentuin vallen. De noordkant (Rijnhaven) van het woongebouw telt negen lagen, in aansluiting op de hoogbouw van de Kop van Zuid. Noord en zuid zijn gekoppeld via getrapte kopgevels.
De optopping bevat in totaal 212 woningen – waarvan 78 huur en 134 koop – met uitzicht over de Maas en de wijk Katendrecht. Grootte, indeling en afwerking van de loftwoningen zijn bepaald in overleg met de toekomstige eigenaren. Een loftwoning is minimaal 40 m2 met een 11m2 groot balkon. De woning is per 20 m2 te vergroten (tot 40 m2, 60 m2 enz.) tot maximaal 300 m2. De appartementen zijn zowel horizontaal als verticaal inclusief vide in te delen.
De woningen worden via galerijen met balkons rondom de binnentuin ontsloten. Aan de buitenzijden lopen de terrassen van de woningen over de volle breedte door. De balustrades ervan bestaan uit glaspanelen ingeklemd tussen stalen ‘mijmerbeugels’ gevuld met gaas van strekmetaal, waarop de bewoner leunend van het uitzicht kan genieten. De voortdurende repetitie van de beugels geeft de nieuwe bovenbouw een passende industriële look en stimuleert de herinnering aan het havenverleden van de Fenixloods. De gevels aan de Rijnhaven-zijde zijn volledig van glas met een hefschuifpui in elk stramien van 4,3 m. Aan de binnentuin zijn de gevels van houten panelen. De galerijen rondom de tuin zijn op vaste posities verbreed waardoor extra buitenruimte ontstaat.
Om bij de grote, 30 m hoge opbouw de ingrepen in de karakteristieke betonconstructie van de loods tot het minimum te beperken, heeft ABT een stalen tafelconstructie ontworpen. De tafel dient als transfer tussen de constructie van de oudbouw en de constructie van de nieuwe opbouw. Dankzij het geringe gewicht kon de tafelconstructie direct bovenop de loods worden gehesen. Op de tafelconstructie, afgedekt met een breedplaatvloer, is de betonnen draagconstructie van het woongebouw gestort.
De tafel is een stalen vakwerkconstructie van 5 m hoog, 140 m lang en 40 m breed. De ruimtelijke vakwerkconstructie heeft het mogelijk gemaakt om óók in de tussenlaag loftwoningen onder te brengen. Deze appartementen liggen iets terug uit de gevellijn en zijn voorzien van harmonicapuien met Frans balkon. Ze hebben terrassen die direct uitkomen op de binnenhof op het dak van de loods. Onder dit dak bevindt zich de laag met kadewoningen die hun buitenruimte hebben op de voormalige laadperrons.
De tafelconstructie steunt op 14 m hoge, ronde stalen kolommen (600 mm in diameter) die dwars door de loods steken. Onder de tafel zijn K-verbanden aangebracht als stabiliteitsvoorzieningen. Tafel en woongebouw hebben een eigen fundering van zo’n 30 m lange buispalen op een stramien van 8,6 m. Daarmee passen de nieuwe palen precies tussen de bestaande funderingspoeren.
Mede omwille van de stabiliteit zijn de onderste twee lagen van het woongebouw uitgevoerd als volledig dragende betonwanden. Hierin zijn de huurwoningen met een vaste indeling gesitueerd. De overige bouwlagen hebben dragende wandschijven om de vrije indeelbaarheid van de koopappartementen te faciliteren.
Locatie: Veerlaan, (Deliplein, Rijnhaven / Katendrecht), Rotterdam • Omvang: 45.000 m2, waarvan 23.000 m2 woningen (78 huur-, 134 koop-) • Start bouw: december 2015 • Start bovenbouw: november 2017 • Oplevering: november 2019 • Opdracht: Heijmans Vastgoed • Architectuur: Mei architects and planners • Constructief ontwerp: ABT Adviesbureau voor Bouwtechniek (Delft) • Bouwfysisch advies: LBP | Sight • Installatieadvies: Techniplan adviseurs • Hoofduitvoering: bovenbouw Heijmans Woningbouw • Staalconstructies: CSM • Afbeeldingen: Mei architects and planners & WAX (impressies), Ossip van Duivenbode, Marc Goodwin en Mei architects and planners (foto’s) • www.fenixlofts.nl • video bouw Fenix I (Mei Architects and planners, © Amber Heij): video bouw (Mei architects and planners, © Amber Heij) • Redactie: Arend Dolsma, Bouwen met Staal (november 2019)