Kantoorgebouw Estel, eind jaren ‘70 de hoofdzetel van het gelijknamige staalconcern Estel, is getransformeerd tot Estel Residence: een mondaine woongebouw met 63 luxe appartementen. De herbestemming is het resultaat van een zorgvuldige restauratie en – waar nodig – demontage en vervanging van bouwdelen. Alle karakteristieke elementen van het Estel-gebouw, vaak van grote cultuurhistorische waarde, zijn behouden gebleven.
De geschiedenis van Estel begint in 1972 bij de fusie van Nederlandse Hoogovens (nu: Tata Steel) in IJmuiden en Hoesch in Dortmund. Het nieuwe bedrijf is meteen de derde staalproducent van Europa en heeft een nieuw hoofdkantoor nodig. Zo ongeveer halverwege het traject IJmuiden-Bortmund, is Nijmegen de logische locatie.
Architect Alexander Bodon (1906-1993) krijgt de opdracht voor het ontwerp. Hij tekent een centraal hoofdgebouw waaruit vier kantoorvleugels ontspringen. Bij elke hogere bouwlaag laat hij de gebouwmassa's verder inspringen, waardoor op elke verdieping rondom het gebouw terrassen (en dakoverstekken) ontstaan. De kantoorgevels tussen terrasvloeren en dakoverstekken worden zoveel mogelijk open gehouden. Door deze opzet zijn exterieur en interieur van het gebouw met elkaar in dialoog. Bovendien vormt het gebouw als geheel een even treffende als vanzelfsprekende bekroning van zijn locatie: een stuwwal met uitzicht op de Waal en De Ooypolder.
In 1974 begint de bouw, waarbij de hoofdrol is weggelegd voor staal. Ook dat ligt voor hand, want staal is het product van de eigenaar en toekomstig gebruiker van het gebouw. De hoofddraagconstructie van het achtlaagse gebouw is een innovatie binnen de Nederlandse bouw van dat moment: een staalskelet, gecombineerd met stabiliteitskernen van gestort beton. Het staalskelet rust op twee ondergrondse parkeerlagen van gewapend beton.
De parapluvormige staalkolommen op de begane grondvloer zorgen voor reductie van het aantal dragende constructiedelen en voor openheid en transparantie van de entreehal. Voor de gevels wordt voor het eerst in Nederland een geïntegreerd gevelsysteem van Josef Gartner & Co. gebruikt, dat in de Duitse bouw al negen jaar in omloop is. De stijlen van de kozijnen – stalen kokerprofielen – worden tevens benut voor transport van warm water voor energiebesparend verwarmen van het kantoor.
In 1976 neemt het staalconcern haar intrek in het gebouw. Met trappen van marmer, bollampen van glas en wandkasten van palissander verbeeldt het interieur de grandeur van een sterk bedrijf met ambitie. In ’82 valt de staalfabrikantencombinatie echter weer uiteen. De provincie Groningen neemt het gebouw over, in 1990 gevolgd door Royal HaskoningDHV. Het ingenieursbureau vertrekt in 2014 en laat het gebouw leeg achter.
In 2015 nemen Teake Bouma architectuur/stedenbouw en Geesink Weusten Architecten de herbestemming tot luxe en duurzaam appartementengebouw ter hand. De bestaande ruimtelijke en esthetische kwaliteiten van het gebouw – inmiddels gemeentelijk monument – vormen hierbij de leidraad. In het vernieuwde Estel is de grote variatie in woonopties samengebald in vijf woningtypen: Loft, De Luxe, Superior, High Executive, Penthouse en Superior Penthouse. Elk type heeft een eigen gemiddeld vloeroppervlakte, een grotere of kleinere buitenruimte en een eigen prijskaartje.
De twee lofts zijn ondergebracht in het souterrain, naar wens in te richten als woning, werkruimte of combinatie van beide. Het souterrain bevat tevens de collectieve faciliteiten voor de bewoners, waaronder verwarmd zwembad, sauna en stoombad, fitnesscenter, gastenverblijf, vergaderzaal en een ruime wijnkelder.
De types De Luxe, Superior en High Executive zijn verdeeld over de begane grond en de eerste en tweede verdieping. De derde en vierde etage krijgen elk zes High Executive appartementen, de vijfde etage is voorbehouden aan zes Superior-woningen; allemaal toegerust met grote terrassen. Etage 6 is voor twee penthouses met royaal dakterras en eigen lifttoegang. De 7e en 8e verdieping worden ingenomen door het Superior Penthouse van 529 m2 woonruimte en 625 m2 privé-dakterrassen.
In comfortabel wonen tegen een lage energierekening wordt voorzien door onder meer ventilatie met warmteterugwinning en lage-temperatuur vloerverwarming en hoge-temperatuur vloerkoeling, die via warmtepompen vanuit de WKO in het souterrain worden gevoed. Het bestaande puiverwarmingssysteem maakt deel uit van het nieuwe klimaatsysteem.
In het souterrain en op de begane grond met de algemene ruimten is het bestaande heldere dubbel-glas gehandhaafd. De gevels van de appartementen op de verdiepingen hebben nieuw HR++-glas. De borstweringen zijn hier nagenoeg rondom voorzien van geïsoleerde metalen sandwichpanelen. Aan de kopgevels zijn de borstweringen vervangen door HR++-glas.
Aan de langsgevels zijn de buitenpanelen van de borstwering blijven zitten, zij het wel opnieuw geschilderd. Aan de binnenzijde zijn thermische isolatieplaten aangebracht. Bij de dakopbouw met het Superior Penthouse zijn de bestaande geïsoleerde metalen gevelpanelen vervangen door nieuwe metalen isolatieplaten. De opbouw is toegerust met nieuwe aluminium puien.
Voor de appartementen zijn bovenop de bestaande verdiepingvloeren zwevende dekvloeren gelegd, precies tussen de woningscheidende wanden. De binnenwanden van de woningen zijn vervolgens op de dekvloer geplaatst. De woningscheidende wanden zijn uitgevoerd als dubbele metal stud wanden van 30 cm dik. De binnenwanden zijn van 100 mm dik metal stud.
Locatie: Barbarossastraat 35, Nijmegen • Oplevering: eind 2018 • Opdracht: Fidu Vast • Projectmanagement: Credo Espana • Ontwerp herbestemming: Teake Bouma architectuur/stedenbouw en Geesink Weusten Architecten • Constructief advies: Van der Vorm Engineering • Uitvoering: Wessels Zeist • www.estelresidence.nl • Impressies: Teake Bouma architectuur/stedenbouw en Geesink Weusten Architecten, foto’s: Fiduvast en Norbert van Onna Architectuurfotografie • plattegronden • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), februari 2019
Kantoorgebouw Estel won in 1977 een Nationale Staalprijs in de categorie Gebouwen en twee jaar later ook de Europese Staalprijs. De complete geschiedenis van het gebouw is door auteur Leon van Meijel en architectuurfotograaf Norbert van Onna vastgelegd in een boeiende, 120 pagina’s tellende biografie (uitgave: Archehov, ISBN 978-90-821523-2-6, te koop in de boekhandel).