Op de Europese Commissie na, is EPO (European Patent Office) de grootste organisatie van Europa. Het instituut verleent op jaarbasis zo’n 100.000 patenten en maakt meer dan 100 miljoen patentdocumenten toegankelijk voor vrij gebruik bij onderzoek naar innovaties en technologische ontwikkelingen. In Nederland wordt dat mogelijk gemaakt met 2.700 personeelsleden. Daarvan houden zo’n 2.000 sinds juni 2018 bureau in een nieuw, 85.000 m2 tellend hoofdkantoor in Rijswijk, een ontwerp van de Frans-Nederlandse architectencombinatie Ateliers Jean Nouvel en Dam & Partners.
Op het bedrijventerrein Plaspoelpolder aan de A4 presenteert het gebouw zich zoals de architecten het voor ogen hebben gehad. Het schijfvormige volume van 107 m hoog, 150 m lang en slechts 25 m breed gaat nagenoeg geheel gehuld in glas, waardoor het water van de omringende vijver en de Hollandse luchten erboven hun weerspiegeling vinden in de gevels. Door deze reflecties lijkt het gebouw, ondanks de toch forse maatvoering, soms bijna in zijn omgeving op te gaan of zich er in elk geval niet te dominant in op te houden.
De beglaasde omhulling is uitgevoerd als dubbele gevel. Aan de snelwegzijde staat de buitenhuid zo’n 6 m van de binnengevel, aan de langszijde aan het bedrijventerrein bedraagt de onderlinge afstand 3 m. De tussenruimten dienen voor de natuurlijke ventilatie van de kantoren. Ze zijn ingericht als binnentuinen waardoor tevens een natuurlijke filtering van de daglichttoetreding tot de kantoorvertrekken plaatsvindt. Aan de zonnige zuidkant zijn de spouwen ingevuld met groene terrassen.
De dubbele gevel behoort samen met het aquifersysteem en de zonnepanelen tot de hoofdbestanddelen van de milieuvriendelijke klimaathuishouding van het EPO-kantoor. De aquifer zorgt voor opslag van warmte en koude en vermindert zo het energieverbruik in het gebouw en de CO2-uitstoot die daarmee gepaard gaat. Het energieverbruik wordt verder beperkt door optimaal gebruik van daglicht en LED-verlichting. Het waterverbruik gaat omlaag door toiletten door te spoelen met opgevangen regenwater en door irrigatie in de binnentuin. Een groot aantal zonnepanelen op de daktuin voorziet in de duurzame energiewinning.
De bouwkundige indeling is vooral efficiënt. Vanuit de grote centrale entreehal voert de trap naar de vergaderzalen op de eerste verdieping. De lift ontsluit de kantoren op de verdiepingen erboven. Vanuit de hal is ook het achterliggende scharniergebouw bereikbaar, dat een doorsteek biedt naar het oude kantoor van het EPO. Dit gebouw uit 1972 maakt plaats voor een nieuwe parktuin.
Elke kantoorlaag in de nieuwbouw telt zo’n 80 individuele kantoorunits, een meeting room, een videoconferentieruimte, twee pantry’s, twee bibliotheken en twee grotere ruimten voor teamwork. De ruimtelijke opzet van de constructie helpt mee om de kantoorplattegronden op elk gewenst moment in de toekomst gemakkelijk opnieuw in te delen.
Vanwege de herindeelbaarheid, maar omwille van transparantie in de gevels is de draagconstructie van het gebouw uitgevoerd als staalskelet met Slimline-vloeren. In de holten van de vloeren zijn de kabels en leidingen van de installaties opgenomen en eventueel weer bereikbaar als een kantoorherindeling daarom vraagt. De integratie van installatietechniek in de verdiepingvloeren geeft een reductie van de vloerhoogten, waardoor binnen de maximale bouwhoogte meer verdiepingen en daarmee meer werkplekken haalbaar zijn.
De keuze voor het staalskelet is tevens ingegeven door de wens om het constructiegewicht te reduceren en de mogelijkheid om het 27-laagse gebouw snel te bouwen op een bouwplaats met slechts marginale ruimte voor bouwmaterialenopslag en inzet van groot materieel.
Zes hoofdspanten van zo’n 52 ton per stuk vormen de ruggengracht van de skeletvormige hoofddraagconstructie. Over de onderste vijf verdiepingen zijn enkele, 22 m lange kolommen extra zwaar gedimensioneerd (als triple HD) voor een optimale krachtenafdracht naar de fundering. De gehele constructie staat via grote poeren op een betonfundering op 1.250 funderingspalen. In de poeren zijn zes stalen voetplaten, elk 16 ton, opgenomen om de belasting goed over de fundering te verdelen. De omvangrijke hoofdspanten zijn ‘s nachts per bijzonder breedtetransport naar de bouwlocatie gebracht en met een mobiele 300-tons kraan op hun plaats gehesen.
Locatie: bedrijventerrein Plaspoelpolder, Rijswijk (ZH) • Opening: 27 juni 2018 • Start bouw: zomer 2014 • Opdracht: EPO (European Patent Office) • Architectuur: Ateliers Jean Nouvel en Dam & Partners • Constructief ontwerp: Zonneveld Ingenieurs • Bouwmanagement: HEVO • Bouwfysisch advies: Deerns • Installatietechniek: Croonwolter&dros • Hoofduitvoering: J.P. van Eesteren • Staalconstructies: RijnDijk • Slimline-vloeren: Slimline Buildings • Glasproducten: Saint-Gobain • Afbeeldingen: Ronald Tilleman, Ossip van Duivenbode, EPO, Ateliers Jean Nouvel (impressies), J.P. van Eesteren (bouw), RijnDijk (bouw), Skycraper City (bouw) • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), november 2018