In mei 2016 nemen de eerste huurders hun intrek in de A’DAM Toren. In twee jaar tijd is de voormalige Shell-kantoortoren op de noordelijke IJ-oever in Amsterdam, ook wel bekend als Toren Overhoeks, getransformeerd tot ‘verticale stad’ voor werken, dineren, feestvieren en overnachten.
De 22 verdiepingen tellende hoogbouw biedt nu ruimte aan het Boutique-hotel Sir Adam met 120 kamers (verdiepingen 1 t/m 7), de kantoren van ID&T, Massive Music, Gibson Innovations (van de gitaren) en overeenkomstige creatieve ondernemingen (verdiepingen 8 en 9), het openbare, dubbele penthouse The Loft (16 en 17) en Membersclub A’DAM&Co (18). Een nieuwe cirkelvormige opbouw van twee lagen op de bestaande 80 m hoge toren wordt ingenomen door het roterende restaurant ‘360’ en panoramabar MADAM. Weer daarboven, op zo’n 100 m boven het maaiveld, huist het observatiedek LOOKOUT in een overhoeks geplaatste, vierkante kroon. De transformatie is compleet met een ondergrondse parkeergarage van 204 plekken.
De toren is de jaren ’60 ontworpen door architect Arthur Staal, als hoofdvestiging van oliemaatschappij Shell voor 400 personeelsleden. Oplevering volgt in 1971. In de Shell-jaren (tót 2009) groeit de toren met zijn opvallende kroon en luifel uit tot een stedenbouwkundig baken aan het IJ. De uitkragende, overhoekse vorm krijgt zijn verwijzing in de naam ‘Toren Overhoeks’.
De aftrap voor een ‘tweede leven’ is in het najaar 2012, als de gemeente Amsterdam de initiatiefnemers (en latere eigenaren) Club Air, ID&T, MassiveMusic en projectontwikkelaar Lingotto selecteert voor de transformatie. Het toenmalige Claus en Kaan Architecten maakt het herbestemmingsontwerp, waarbij de gewaardeerde architectuur en herkenbaarheid van het oorspronkelijke gebouw als centrale uitgangspunten dienen.
Na aanbesteding en krap vier maanden engineering in bouwteamverband wordt in de zomer van 2014 gestart met de renovatiewerkzaamheden. Hierbij wordt afscheid genomen van het gesloten karakter van het voormalige Shell-hoofdkwartier. De verouderde betonnen gevels worden vervangen door prefab betonnen gevelelementen met glas in aluminium kozijnen. De gevelelementen meten zo’n 1,75x3 m. Bovenin de toren zijn de elementen soms dubbelhoog en dubbelbreed (3,5 x 6 m).
De bestaande kroon en luifel hebben plaatsgemaakt voor een nieuwe tweelaagse tussenbouw (voor het restaurant en de bar) en een eenlaagse kroon (voor het observatiedek).
De tussenbouw – een cirkel van circa 22 m in doorsnede – is rondom ingepakt in een tweelaagse vliesgevel van warmgebogen isolatieglaspanelen en een buitenlaag van geëmailleerd glas. De voegen zijn gekit. Gevelstijlen zijn achterwege gebleven omwille van onbelemmerd uitzicht én omdat stijlen aan de binnengevel het risico zouden geven op beklemming van de gasten als het restaurant roteert. De glasgevel is via rondgezette aluminium onder- en bovendorpels bevestigd aan een geschoorde ringconstructie van gebogen stalen kokers (90x90 mm). Op de restaurantvloer – een staalplaat-betonvloer – is een strook aangebracht, waarover de vloer in een uur tijd een complete draai van 360º langs de gevels maakt.
De nieuwe kroon heeft aan alle vier zijden een semi-structurele, licht vooroverhellende vliesgevel gekregen. Ook hier ontbreken de gevelstijlen. Een vliesgevel siert ook de plint van het gebouw.
De staalconstructie van de kroon en de staalplaat-betonvloer van het restaurant rusten volledig op de betonnen torenkern van 10x10 m. De kroon is in april 2015, binnen drie dagen geplaatst. De constructie is door Buiting Staalbouw op de bouwplaats in vijf delen voorgemonteerd. Daarna zijn de delen één voor één naar de top gehesen en samengevoegd. Het luchttransport van de 65 tot 85 ton zware segmenten is geklaard met een 1.200 tons mobiele kraan. Met deze grote kraan is eerst de kleinere bouwkraan, waarmee de nieuwe gevelelementen zijn ingevlogen, van de toren afgehaald en vanwege ruimtegebruik op de bouwplaats neergezet op de liftschacht. Voor de stabiliteit van 1.200 tons kraan is een complete fundering geheid.
Om de assemblage op grote hoogte vlot en veilig te laten verlopen, is op het maaiveld vooraf flink gerepeteerd. Direct bij aanvang van de bouw, 1 juli 2014, zijn aannemer J.P. van Eesteren, uitvoerend architect OeverZaaijer, constructeur Royal HaskoningDHV en staalbouwer Buiting in overleg gegaan om tot een verantwoorde aanpak te komen. Op deze plek, vlakbij het IJ en filmmuseum EYE, is geen enkel risico geoorloofd. Na beraad met de gemeente is tijdens de hijsdagen een grote veiligheidszone in acht genomen. Per element heeft het takelen en draaien enkele uren in beslag genomen.
Met een pakket aan bouwkundige en installatietechnische maatregelen is de A’DAM klaargestoomd voor een duurzaam, tweede leven van ten minste 40 jaar. Het leeuwendeel van de benodigde energie wordt duurzaam opgewekt via zonnecollectoren op de platte dakdelen en de aansluiting op de gebieds-WKO. De verlichting gaat geheel in LED.
De natuurlijke ventilatie wordt geregeld via het Ba-Opt-systeem. Ondersteuning hierbij komt van de windvaan op het observatiedek. Deze mast bestaat uit twee kanalen voor aan- en afvoer van lucht. De lucht wordt in- en uitgelaten via de openingen in de mast. Zo wordt het bovenste deel van de toren geventileerd zónder stroomverbruik.De openingen hebben de vorm van Andreaskruizen, ontleend aan het gemeentewapen van Amsterdam.
Om het energieverbruik verder omlaag te brengen, zijn de gevels toegerust met isolatiemateriaal en dubbel glas (Rc-waarde: 5). De oude liften zijn vervangen door nieuwe energiezuinige exemplaren, in de bestaande liftschachten. De A’DAM toren is in maart 2016 opgeleverd.
Locatie: Overhoeksplein, Amsterdam • Start bouw: 1 juli 2014 • Oplevering: maart 2016 • Opdracht en projectontwikkeling: Sander Groet, Duncan Stutterheim, Hans Brouwer en Lingotto • Architectuur: Claus en Van Wageningen Architecten (v/h. Claus en Kaan) • Co-architect: OeverZaaijer • Constructief ontwerp: Royal HaskoningDHV • Installatieadvies: Huygen Installatie Adviseurs • Bouwfysisch advies: DGMR • Uitvoering: J.P. van Eesteren (TBI-onderneming) • Staalconstructies: Buiting Staalbouw • Gevels: Alkondor • Info: adamtoren.nl • Foto’s: Lingotto, J.P. van Eesteren, DGMR, A’DAM, Buiting Staalbouw, Rowin Ubink en Arend Dolsma • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), april 2016