Mede dankzij Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) is de voormalige conservenfabriek Tieleman & Dros in het centrum van Leiden in 2017 begonnen aan een nieuw leven als 'Woonfabriek'.
De toekomstige huiseigenaren, verenigd in de Coöperatie Tieleman & Dros, kochten het industriële erfgoed van de gemeente Leiden en gaven opdracht tot de herontwikkeling tot ‘Woonfabriek’ met in totaal 16 woningen. Bij opdrachtgeving, ontwerp en bouw kreeg de coöperatie professionele ondersteuning van OntwerpJeWoning, Vink Bouw en architectenbureau GAAGA. Gezamenlijk vormden de particulieren en professionals de Bouwgroep Woonfabriek Tieleman & Dros.
Van het oorspronkelijke complex van Tieleman & Dros uit 1877 waren slechts enkele gebouwen overgebleven, waaronder het voormalige directiegebouw en het Ketelhuis. De panden stonden lange tijd op de slooplijst om plaats te maken voor een nieuw appartementencomplex. New Urban Link en BEAT/development wisten de gemeente Leiden aan te zetten tot een gunningsprocedure voor herbestemming.
In de zomer van 2013 wordt de transformatie gegund aan de Bouwgroep Woonfabriek Tieleman & Dros. GAAGA maakt het herbestemmingsontwerp, volgens de methode van OntwerpJeWoning. Hierbij worden in een vroeg stadium de verschillende persoonlijke woonwensen geïnventariseerd voor een afgewogen inpassing in het bestaande complex.
Ontwerpuitgangspunt van GAAGA was om de bestaande bebouwing (inmiddels gemeentelijk monument) zoveel mogelijk in tact te laten. De bestaande, grote en hoge hallen bezaten voldoende volume voor een nieuwe woonfunctie, maar boden onvoldoende daglicht en geen opties voor buitenruimten.
Deze manco’s zijn weggenomen door een van de minder karakteristieke hallen te verwijderen. Hierdoor is ruimte ontstaan voor een gemeenschappelijke binnentuin en aangrenzende privéterrassen. De woningen aan het hofje krijgen door deze ingreep een extra gevel waarmee de daglichttoetreding is gegarandeerd. Voor de meer ‘inpandige’ woning is een patio gecreëerd via een doorbraak in het bestaande dak. In de donkere delen van het complex zijn de ruimten ondergebracht die met weinig daglicht toekunnen, zoals gangen en berging.
De andere vier delen van het complex zijn blijven staan, inclusief de authentieke bakstenen gevels en houten- dan wel stalen draagconstructies. Binnen de bestaande structuur zijn 12 op maat gemaakte woningen ingevoegd. De woningen verschillen in type (van loft tot studio), maatvoering (50 tot 200 m2), indeling en afwerking. Hiermee is afgestemd op de verschillende woonwensen én op de gegeven variatie aan afmetingen en constructies van het industrieel erfgoed. Het programma van de Woonfabriek is compleet met een nieuw blok op de hoek van de oudbouw. Dit blok biedt plaats aan vier appartementen. Behalve de binnentuin is het ook het parkeerterrein voor collectief gebruik.
Locatie: Middelstegracht / Uiterstegracht, Leiden • Start bouw: november 2015 • Oplevering: november 2016 • Opdracht: Bouwgroep Woonfabriek Leiden • Initiatief: New Urban Link en BEAT/development • Ontwerp: GAAGA • Uitvoering: Vink Bouw • Afbeeldingen: GAAGA • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), november 2017