Dat staal geschikt is voor het aardbevingsbestendig maken van woningen, is aangetoond in Delfzijl, Holwierde en Farmsum. In deze drie, door aardbevingen bedreigde plaatsen in de provincie Groningen zijn 23 bestaande rijtjeswoningen aardbevingsbestendig én energieneutraal gerenoveerd.
‘Om de woningen te verduurzamen tot ‘nul-op-de-meter’ woningen, zochten we een geprefabriceerde oplossing waarbij de installaties in de schil (dak en gevels) zijn te integreren. Daarnaast wilden we de woningen aardbevingsbestendig maken. De eis van verduurzaming én versterking bracht ons razendsnel bij staalframebouw van Renolution’, verklaart L. Roossien van opdrachtgever Friso Bouwgroep de keuze voor het bouwsysteem.
Staalframebouw is bouwen met geprefabriceerde frames van dunwandige, koudgevormde stalen C- en U-profielen, gemaakt van dunne staalplaat. De frames worden aan weerszijden dicht gemaakt met een constructieve beplating. De tussenruimten worden gevuld met isolatiemateriaal en voorzien van een dampremmende folie. Voor de gevelbekleding worden aan een zijde van het staalframebouwelement, bovenop de constructieve plaat harde isolatieplaten vastgemaakt met daarop een mortelweefsellaag of regelwerk als basis voor de buitenhuid.
‘Dat mag van alles zijn: hout, staalplaat, steenstrips....’, stelt Renolution-directeur Jan Willem Sloof, ‘Het maakt niet uit wat je kiest, want een staalframebouwconstructie is maatvast, er zit geen werking in, ’t krimpt niet. Ook bij de aansluiting tussen een element op de begane grond en een element op de verdieping is geen echte dilatatie nodig. Als we werken met steenstrips, dan brengen we op de naad tussen de constructie-elementen een voeg van kunststofmortel aan, in dezelfde kleur als die van de andere voegen’.
Om bij schilrenovatie vooraf weet te hebben van eventuele maatafwijkingen in bestaande gevels en daken, laat Renolution al in de initiatieffase van het project een 3D-scan van het gebouw maken. De scangegevens komen vervolgens in een BIM-model. Bij ontwerp en engineering worden de bestaande afwijkingen ‘meegenomen’ in de staalframebouwelementen, waardoor ‘in het werk’ geen toleranties nodig zijn.
Zo geschiedde bij het Groningse schilrenovatieproject, van in totaal 23 grondgebonden, geschakelde eengezinswoningen. Voor de dakvernieuwing zijn de staalframebouw-dakelementen in één keer over het bestaande dakbeschot heen gelegd, met een spouw van 50 mm voor het wegwerken van toleranties. De nieuwe dakconstructie overspant van bouwmuur tot bouwmuur. De dakelementen zijn aan de bouwmuren gekoppeld omwille van de aardbevingsbestendigheid.
Eveneens voor de aardbevingsbestendigheid zijn bij de gevels, na verwijdering van de bestaande buitenbladen, stalen portalen in het gevelvlak gezet; steeds een portaal op de begane grond en een portaal op de verdieping. Deze portalen (van IPE 200-profielen) steunen via een staalconstructie af op de fundering.
In de portalen zijn de staalframebouw-gevelelementen ingepast, als een soort constructieve vulling. Over dit geheel zijn de harde isolatieplaten voor de buitenbekleding heen gelegd. Het binnenspouwblad is via stalen ankers gekoppeld met de staalframebouwelementen.
Ramen en deuren in de nieuwe schil zijn ingevuld met triple glas. Het is slechts een van de maatregelen om de woningen na de renovatie energieneutraal te maken. Op de daken zijn PV-panelen aangebracht voor de eigen energievoorziening. De luchtwaterwarmtepomp gaat samen met balansventilatie. De leidingen hiervoor zijn geïntegreerd in de staalframebouwelementen, met de uitstroomopeningen in de dagkanten van de kozijnen.
De staalframebouwelementen zijn in de Renolution-fabriek in Rijssen compleet geprefabriceerd. De montage op locatie is verzorgd door Friso Bouwgroep, in een tempo van één woning per dag. In alle woningen heeft Friso tevens de begane-grondvloeren vervangen en de sanitaire ruimten vernieuwd.
Oplevering: eind 2016 • Locaties: Delfzijl, Holwierde en Farmsum • Opdracht en hoofduitvoering: Friso Bouwgroep • Architectuur: AAS Architecten • Constructief ontwerp: ABT Wassenaar • Staalframebouw: Renolution • Foto’s: Renolution • Video 'Nul op de meter renovatieproject', Renolution (YouTube) • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), maart 2017